تاریخچه باغ ارم شیراز

بازدیدها: 267

تاریخچه باغ ارم شیراز

باغ ارم شیراز به طور مسلم از دوره سلجوقیان و در تمام دوره آل اینجو و آل مظفر و گوركانیان وجود داشته و با توجه به اینكه سیستم فئودالی به طور كامل بر جامعه آن دوره حاكم بوده بدون تردید بانیان و صاحبان باغ ارم كه باغی ارزشمند بوده، در آن زمان حكام وقت بوده‌اند.

‌احتمال می‌رود اتابك قراچه كه ازطرف سنجر سلجوقی به حكومت فارس منصوب بوده دستور احداث این باغ راداده باشد.

بعد ازوی تاجلوس شاه شیخ ابواسحاق اینجو كه احتمالاً باغ ارم را درتصدی داشت، اطلاعی از نحوه مالكیت این باغ دردست نیست.

باغ ارم در دوران آل مظفر

شاه شیخ ابواسحاق اینجو در سال 742 ه.ق جلوس نموده و در سال 757 ه.ق كشته شد .

پس از انقراض سلسله آل اینجو به وسیله آل مظفر، احتمالاً باغ ارم به مالكیت سلاطین آل مظفر در آمده و در عهد شاه منصور آخرین پادشاه این خاندان كه به دست گوركانیان كشته شد، باغ در نهایت آبادانی و شكوه بوده است .

از عصر صفویه به بعد، باغ ارم در نوشته‌های جهانگردان، آباد و باشكوه توصیف شده است .

باغ ارم در دوران زندیه

در عهد كریمخان زند احتمالاً باغ ارم درمالكیت سران سلسله زندیه بوده ومانند سایر ابنیه وباغهای شیراز مرمت گردیده است.

از اواخر دوره زندیه تقریباً بیش از هفتاد و پنج سال باغ ارم در تصاحب سران ایل قشقایی بود .

خاندان جانی خان قشقایی كه از دوره فتحعلی شاه قاجار با سمت ایلخانی و ایل بیگی بر ایل قشقایی فرمانروایی می‌كردند، مدت مدیدی این باغ را در اختیار داشته و از آنجا به عنوان مقر فرمانفرمایی خود در شهر شیراز استفاده می‌كرده‌اند.

نخستین ایلخان این خاندان یعنی جانی خان و پسرش محمد قلی خان عمارتی باشكوه در این باغ بنا نهادند.

باغ ارم در دوران قاجاریه

دراوایل دوره قاجاریه بعضی ازسران ایل قشقایی كه مالكین سابق باغ ارم بوده‌اند درگوشه‌ای ازاین باغ به خاك سپرده شده‌اند .

ساختمان عمارت این باغ در دوره ناصرالدین شاه قاجار هنوز مرغوب و قابل توجه بوده است. در دوره سلطنت ناصرالدین شاه، حاج نصیرالملك شیرازی باغ را از خاندان ایلخانی خریداری نموده و ساختمان فعلی موجود در باغ را به جای عمارت ایلخانی بنا نمود ولی احتمالاً اساس ساختمان قبلی را حفظ كرده است. پس از درگذشت حاج نصیرالملك در سال 1311 ه.ق تزئینات بنا و بعضی قسمت های ناتمام به وسیله ابوالقاسم خان نصیرالملك، مالك این باغ اتمام یافته است.

معماری باغ ارم شیراز

در آن زمان توصیفی توسط فرصت‌الدوله شیرازی راجع به این باغ داده شده كه به شرح زیر می‌باشد: “… بستانی است بی مثال و گلشنی است بهشت تمثال …، سروهایش سر به افلاك كشیده، عماراتی دارد شاهانه مشتمل بر تالاری كه به واسطه دو ستون قوی پیكر برپاست و ارسی‌ها، گوشواره‌ها و اتاق ها و رواق های دیگر را از فوقانی و تحتانی داراست.

آبشارهای متعدده از هر جانب آن روان است و سبزه‌های اطراف جویش چون خط بر گرد عارض نوش لبان . بنای اول آن را محمد قلی خان ایلخانی نهاده سپس مرحوم حاجی نصیرالملك خریده و حكم به بنیاد عمارات مذكور داده. حاجی محمد حسن معمار… آن بنا را برآورده باغی دیگر برآن افزوده‌اند. آن نیز هوایش معطر است…، خلوتی دیگر دارد كه نارنجستانش نام نهاده‌اند. باربند و كوشكی هم برای آن قرار داده‌اند.”

تحلیل معماری باغ ار م شیراز

عمارت اصلی باغ ارم كه فعلاً موجود و ازساخته‌های دو نصیرالملك به شمار می‌آید درسمت مغرب باغ قرار دارد.

این عمارت روبه مشرق ودارای سه طبقه است.

ازلحاظ معماری، نقاشی، حجاری، كاشیکاری و گچ‌ بری شاهكار صنعت وهنر دوره قاجاریه است.

طبقه زیرین كه هم ‌سطح زمین است در وسط دارای یك تالار اصلی به نام حوضخانه است .

دو طرف این حوضخانه دوراهرو است و درانتهای هردو راهرو پله‌هایی برای رفتن به طبقه بالا ساخته شده است.

در دو طرف راهروها نیز دو سالن بزرگ قرار دارد.

مجاور سالن ضلع جنوبی آشپزخانه خیلی وسیعی است.

طبقه دوم عمارت چنان كه گفته شد در وسط ایوانی بزرگ با دو ستون بلند دارد .

درپشت ایوان یك سالن بزرگ است ودو جانب آن دوراهرو می‌باشد وبالای آن دوگوشوار است وچهار اتاق نیز درطرفین راهروها است.

تاریخچه باغ دلگشا شیراز

سابقه ی آبادانی باغ دلگشا به زمان پیش از اسلام و دوران ساسانیان باز می گردد .

این باغ در نزدیکی کهندژ بوده که قدمت آن به دوره هخامنشیان و ساسانیان باز می گردد.

باغ مذکور دردوران صفویه نیز از باغهای مهم و تفریحی بوده و درعکسهای گردشگران اروپایی هم دیده شده است .

علاوه بر این، در زمان تیمور گورکانی در بهترین وضعیت خود و در اوج آبادانی بوده، به گونه ای که تیمور با دیدن آن، دستور ساخت باغی را با همین نام در سمرقند داد.

باغ دلگشا در دوران افشاریان هم از آبادانی برخوردار بوده است .

بدترین وضعیت آن مربوط به حدفاصل دوره حکومت نادرشاه افشار تاشروع سلسله زندیه است که آسیبهای فراوانی دید والبته درزمان کریمخان زند مجددا احیا شد.

برخی از ساختمان های موجود در این باغ مربوط به دوران قاجاریه است.